Bekende dichters, vergeten stemmen
Iedereen die op school heeft gezeten, heeft vast ooit een fragment van Remco Campert gelezen. Of misschien een strofe van Vasalis, melancholisch en precies. Zulke namen blijven hangen. Maar de Nederlandse bodem heeft altijd meer stemmen gehad dan alleen de klassiekers.
Judith Herzberg is zo'n naam. Haar woorden klinken zacht, maar brengen soms de hardste waarheden. En dan is er natuurlijk Mustafa Stitou, die met een lichte hand over serieuze zaken spreekt. Een paar jaar geleden bracht Radna Fabias haar bundel 'Habitus' uit en het poëzielandschap verschoof een beetje. Poëzie werd scherper, rauwer, ongefilterd.
Daarnaast is er altijd een onzichtbare groep. Schrijvers die nooit publiceren, die alleen voordragen voor kleine gezelschappen of hun woorden posten op blogs die misschien maar vijf lezers hebben. Toch bloeit poëzie ook daar, in die vergeten hoeken.
De stem van de stad - Stadsdichters
De meeste Nederlandse steden hebben inderdaad een stadsdichter. Meer dan alleen een mooi titelbordje. Er zit een gevoel van verantwoordelijkheid bij. De dichter legt gewone momenten uit het leven vast in zinnen, soms uitbundig bij festivals, soms stilletjes midden in een tragedie.
Tilburg had ooit A.H.J. Dautzenberg, scherp en niet bang om te prikken waar het pijn doet. In Rotterdam was Dean Bowen stadsdichter, die een stad die nooit stil staat een stem gaf. Ze spreken namens een plek, maar vooral namens de mensen die er wonen.
Waar en wanneer - Poëzie-evenementen in Nederland
Poëzie-evenementen floreren in Nederland. Elk jaar vindt in Rotterdam Poetry International plaats, waar dichters van over de hele wereld samenkomen. Een zaal vol mensen die luisteren naar onbekende talen, en toch een gevoel van ontroering ervaren. Er hangt daar altijd spanning in de lucht.
In Groningen is er Dichters in de Prinsentuin. Geen theaterzaal, maar een tuin, waar mensen op picknickkleden zitten met een glas wijn in de hand. Woorden stijgen op van het podium en dwarrelen tussen de bomen. De luisteraars liggen soms half in het gras. Minder formeel, misschien juist daarom intiemer.
En natuurlijk moet de Nacht van de Poëzie in Utrecht genoemd worden. Een avond vol dichters, muzikanten en verrassingen, die doorgaat tot je ogen zwaar worden maar je toch dat ene gedicht nog wilt horen dat misschien iets in je losmaakt.
Podiumhonger bij open mic
Dichters zijn druk met open mic-sessies. Vaak te vinden op plekken als Perdu in Amsterdam, café The Joker in Nijmegen of op tour met Mensen Zeggen Dingen door heel Nederland.
Je eigen woorden hardop uitspreken voor vreemden kan zenuwslopend zijn. De zaal valt muisstil, of iemand lacht op een verkeerd moment. Daar ontstaat de magie. Vaak beginnen de dichters die later op grote festivals staan juist hier. Of niet. Soms is één optreden al genoeg.
Poëzie op straat en daarbuiten
Wie goed kijkt, ziet overal poëzie in het straatbeeld. Leiden is beroemd om zijn muurgedichten, verspreid over de stad. Niet alleen in het Nederlands. Je komt zomaar een Japans vers tegen, of iets in het Spaans.
Amsterdam heeft brug 77, de Jan Schaeferbrug, waar een gedicht van Campert in het beton is gegoten. Je leest het terwijl je naar het water staart. Soms vergeet je het direct weer, soms blijft een zin hangen.
Drenthe biedt het Poëziepad. Een wandelroute waar je onderweg gedichten tegenkomt. Op stenen, op borden, soms half verborgen in het groen. Wandelen en lezen verandert hoe je het landschap ziet.
Niet alles blijft fysiek. Poëzie leeft ook online. Instagram-accounts plaatsen dagelijks korte gedichten. Dichters gebruiken TikTok om hun voordracht te combineren met muziek of beelden van verlaten fabrieken.
Er zijn ook podcasts waarin dichters hun werk voordragen en vertellen over hun proces. Vaak blijkt het een gelukkig toeval, een vonk, een zin op een servetje in een café.
Jongeren en poëzie op school
Gedichten krijgen op scholen vaak een bescheiden plek. Toch zijn er initiatieven die dat proberen te veranderen. Doe Maar Dicht Maar moedigt jongeren aan om te schrijven. Niet als huiswerk, maar als een kans om iets persoonlijks op papier te zetten.
Aydin Biçen is een van de vele dichters die de titel Jonge Dichter des Vaderlands hebben gekregen. Verandert dat veel? Misschien niet meteen. Maar een zestienjarige die zijn of haar woorden hoort galmen in een zaal, dat vergeet je niet snel.
Waarom blijven we ons aangetrokken voelen tot poëzie?
Sommigen zeggen dat poëzie elitair is, iets voor een select groepje. Maar toch zie je het overal opduiken. Op straat, in social media posts, in een fluistering van een vriend. Misschien omdat poëzie ruimte laat voor dubbelzinnigheid. De woorden staan er, maar ertussen zit een soort leegte die je zelf mag invullen.
Vaak zeggen drie strofen meer dan een hele roman van 300 pagina's. Poëzie hoeft niet het hele verhaal te vertellen. Soms is één zin genoeg om indruk te maken op je dag.
In Nederland is het nooit ver weg. Of het nu gaat om festivals, stadsdichters, muurgedichten of jonge stemmen die zich laten horen. Het landschap blijft levendig, ook als je niet kijkt.
Wie weet. Misschien schrijft iemand morgen iets op een muur waar je toch even voor blijft staan.